De Unie en Maastricht in de achttiende eeuw
Victor Enthoven
De Republiek der Verenigde Nederlanden was een verdragsorganisatie van acht soevereine gewesten. De belangrijkste taak van deze Unie was de bevrijding en later de verdediging van het grondgebied. Via de Staten-Generaal maakten de gewesten de dienst uit. De acht gewesten betaalden de landtroepen en de fortificaties. De oorlogsvloot kende een eigen financieel systeem. Verder oefenden de Staten-Generaal de soevereiniteit uit over de Generaliteitslanden. Dit waren de na 1579 veroverde gebieden in Noord-Vlaanderen, Noord-Brabant, Oost-Groningen en in Limburg de drie Staatse Landen van Overmaze en Staats Opper Gelre. De Ontvanger-Generaal van de Unie ontving belastinginkomsten uit deze gebieden. Voor Overmaze bestonden die uit de bede en de opbrengsten van de domeinen en de geconfisqueerde kerkelijke goederen. De stad Maastricht was onbelast, maar moest de huisvesting van het garnizoen en het onderhoud van een deel van de fortificaties voor haar rekening nemen. De gewesten betaalden de soldijen en de uitrusting van de soldaten en het moderniseren van de vestingwerken. In deze bijdrage wordt de positie geschetst van garnizoensstad Maastricht binnen het financiële bestel van de Republiek.
Commerçanten en consumenten. Het economisch leven in achttiende-eeuws Maastricht
Erwin Steegen
Net zoals vele steden in de Zuidelijke Nederlanden kende Maastricht tijdens de (hoge) middeleeuwen een economische structuur gebaseerd op textielproductie en continentale lange afstandshandel. Later, bij de overgang naar de vroegmoderne tijd, werd deze basis aangevuld met de productie van goederen met een hoge toegevoegde waarde, afkomstig van de meer op kunstengeoriënteerde ambachten. Deze evolutie ging gepaard met het verdwijnen van de lange afstandshandel ten voordele van de afzet op de nabijgelegen internationale markt van hoofdzakelijk Antwerpen. De val van deze stad in 1585, de verschuiving van de wereldmarkt naar Amsterdam en de ondergang van de traditionele goederenproductie maakte dat ook in Maastricht tijdens de lange zeventiende eeuw het economisch karakter wijzigde. De tanende Maastrichtse economie werd gestimuleerd door de vroeg-industrialisering van het aangrenzende Luikse gebied, met een noordwestwaartse export op de Hollandse stapel via de Maas, in combinatie met de retourimport van nieuwsoortige producten. Dit werd verder versterkt door een nieuwe consumentenpopulatie: de huisvesting van een permanent en omvangrijk garnizoen.
De Compagnie De Salza uit het regiment Van Heekeren, 1670-1700
Eduard Dormans
In Maastricht bepaalde de aanwezigheid van het Staatse garnizoen bijna twee eeuwen lang het karakter van het stedelijk leven. Voor rekening van de stad kwam de huisvesting van de militairen met hun echtgenotes, kinderen en personeel. De bezoldiging van het Staatse leger was echter geen stedelijke taak, daarvoor werden de gewesten aangesproken. Dit gebeurde in principe op het niveau van de compagnie, een militaire eenheid van ongeveer 85 manschappen met aan het hoofd een kapitein.
In deze voordracht gaan we nader in op een compagnie onder bevel van kapitein Herman Gottlob von Saltza van het regiment van kolonel Gerrit Baron van Heekeren en in garnizoen in Maastricht omstreeks 1690. Als officier ontving Von Saltza zijn vergoeding samen met die voor zijn compagnie doorgaans van het gewest Holland. De kapitein was een militaire ondernemer en hij hield de compagnie voor eigen rekening en risico op de been. Daarnaast moest de kapitein zorgen dat de eenheid zowel qua sterkte als qua uitrusting aan de norm bleef voldoen. Hij gaf geld uit voor de rekrutering van nieuwe manschappen, verplaatsingen, de aankoop van uniformen, laarzen en wapens en zorgde voor de proviandering. Hoewel hij een deel daarvan weer doorberekende aan zijn soldaten overtroffen in de achttiende eeuw de uitgaven meestal de inkomsten. De kapitein was voortdurend aangewezen op krediet van daarin gespecialiseerde financiers, de solliciteurs-militair.
Het militaire hospitaal van Maastricht.
Een gezonde onderneming of een doodzieke patiënt?
Jos Notermans
In de vesting Maastricht functioneerde vanaf de late zestiende eeuw een militair hospitaal, onder andere op de plek waar het seminar plaats vindt. Ik zal kort ingaan op het ontstaan en functioneren en daarna proberen inzicht te verschaffen in het huishoudboekje van de instelling. Als tipje van de sluier kan ik alvast verklappen dat het hospitaal al in de eerste jaren van de achttiende eeuw een soort van ziekenfondssysteem kende.